Wat is “modern”?
Onze verhouding met identiteit
Identiteit is een ander woord voor ego. Voor velen onder ons is “ego” een beetje een vies woord, we brengen het onmiddellijk in verband met egoïsme en egocentrisme. Nochtans is het niet mogelijk om te bestaan zonder identiteit. Niet als individu. Niet als volk.
Architectuur heeft er een hele kluif aan, aan identiteit. Vorm is voor architectuur wat kleren zijn voor de mens. En de kleren maken de man. Vorm en identiteit zijn bijna synoniemen van elkaar.
Het credo van het Modernisme (de stroming van de jaren twintig, en de rechtstreekse voorvader van het Minimalisme) is dit: Form Follows Function. Als er iets moet ontworpen worden kijk je dus altijd éérst naar het gebruik, en daaruit volgt dan de vorm. Vertrekken vanuit de vorm en niet vanuit het gebruik leidt in de architectuur bijvoorbeeld tot hamburgerrestaurants in de vorm van een hamburger. Moeilijk ernstig te nemen dus.
Het bouwen van een zogenaamde “fermette” wordt door de Hoge Heren van de Architectuur gezien als “vertrekken vanuit de vorm, en dan pas denken aan het gebruik”. Een beetje zoals het hamburgerrestaurant dus. Je voelt meteen dat dit inderdaad een moeilijke discussie is. Maar je voelt ook dat het toch wel wat ver gaat de fermette en het fastfoodrestaurant over dezelfde kam te scheren.
Het modernisme wil liever geen rekening houden met je persoonlijkheid. Maar het wil des te meer rekening houden met je ergonomie. Dat een trap gebouwd moet worden volgens een bepaalde formule begrijpen we allemaal. Maar dat een deurkruk er voor iedereen hetzelfde moet uitzien is er toch een beetje over, vinden we. Wij houden er toch wel enorm van onze persoonlijkheid uit te drukken.
Degene onder ons die klassieke waarden hoog in het vaandel dragen drukken dat graag uit in de vorm en de stijl van het gebouw waar ze in wonen. Maar dat geldt net zo goed voor iedereen die tot uitdrukking wil brengen dat hij of zij een kind van deze supersnelle, altijd veranderende tijd is. De verlichting in je woonkamer bedienen met een app op je smartphone doe je niet alleen omdat het praktisch is; het is één van de manieren om je in te schrijven binnen een stroming, het is dus één van de manieren waarmee je je identiteit uitdrukt. Ego dus. Of klinkt dat wat vies?
Het Modernisme was de eerste (en enige) authentieke poging om een compleet nieuw denkkader te creëren waarbinnen aan architectuur kon gedaan worden. Het Modernisme is jammer genoeg ook zeer totalitair gebleken want het zag zichzelf als enig denkbare alternatief. Het maakte abstractie van de nood van iedere mens om zijn persoonlijkheid vormelijk uit te drukken.
Modernisme en Minimalisme zijn twee architectuurstromingen die soms wel met elkaar worden verward, maar zij kunnen onmogelijk verder uit elkaar liggen. Minimalisme heeft namelijk een passionele relatie met Vorm, en niet zomaar met Vorm, maar met Vorm in haar puurst mogelijke Vorm. In die zin is Minimalisme misschien wel hedendaags, maar zeker niet Modern.